شاید بهترین راه برای یادگیری یک زبان برنامه نویسی، نوشتن یک برنامه ابتدایی و ساده در محیط یک نرم افزار برای آشنایی با ساختار آن زبان باشد.

در آغاز عکسی از برنامه Borland C++ را نشان می دهم تا با محیط نرم افزار C++ آشنا شوید . هرچند نرم افزارهای دیگه هم در این خصوص وجود دارند مانند Visual C++ یا Turbo C++ .

برنامه ای را که در بالا می بینید سورس کد اولین برنامه ما و همچنین ابتدایی ترین ساختار برنامه C++ می باشد. قبل از هر چیز به بررسی سطحی و آشنایی اولیه با خطوط برنامه Hello world! می پردازیم :

// my first program in c++
#include 
int main()
{
  cout << "Hello world" ;
  return 0 ;
}

// my first program in c++

این یک خط Comment یا توضیحات می باشد. در برنامه نویسی، توضیحات خطوطی هستند که کامپایل نمی شوند و فقط برای خوانایی برنامه بکار برده می شوند. در برنامه های بزرگتر و با زیاد شدن خطوط برنامه، توضیحات به فهم راحتتر برنامه برای برنامه نویس و دیگر کسانی که کد را مورد بررسی قرار می دهند کمک شایانی می نماید.

برای بوجود آوردن توضیحات در برنامه C++ از دو الگو می توان استفاده نمود :

• اگر بخواهیم توضیحات را در یک خط قرار دهیم از علامت // قبل از توضیحات استفاده می کنیم. در مثال قبل ما از این الگو بهره بردیم.

• در صورت زیاد بودن توضیحات واشغال چند سطر از برنامه توسط آن از علامت /* */ استفاده کرده و توضیحات را در بین آن قرار می دهیم.

                                     /* my
                                      first program 
                                      in c++ */
                                     

در C++ خطوطی که با علامت # شروع شده و در بالای برنامه قرار می گیرند خطوط فرمان به پردازشگر می باشند که در اصطلاح فایل سرآیند نامیده می شوند.

#include

از فایلهای سرآیند بعنوان کتابخانه های C++ یاد می کنند که از قبل نوشته شده اند و ما برای استفاده از برخی از توابع و روالها از آنها استفاده می کنیم . کامپایلر فقط کلمات کلیدی را می شناسد و همانطور که گفته شد برای استفاده از یک سری دستورات و توابع مانند دستورات ورودی و خروجی و ... باید از این فایلهای سرآیند استفاده نماییم و اگر استفاده نکنیم امکان برنامه نویسی بوجود نخواهد آمد که به تفصیل در آینده در مورد این فایلها و مورد استفادشان صحبت خواهیم کرد . این نکته را هم خاطر نشان می کنم که پسوند این فایلها h می باشد. در انتهای این فصل هم توضیحات تکمیلتری در این مورد آورده شده است .

int main()

این خط تعریفی برای تابع اصلی برنامه می باشد. در واقع برنامه با کامپایل از این نقطه شروع و پردازش می شود. هر برنامه C++ باید دارای تابع main() باشد. در این تابع است که بلوکها و خطوط برنامه نوشته میشود. باید گفته شود هرچند خطوطی بالاتر از تابع اصلی نوشته شده اما بخاطر داشته باشید که برنامه از این نقطه شروع خواهد شد. عبارت int به معنی integer یا اعداد یک کلمه کلیدی می باشد و برای تعریف متغیرهای از نوع صحیح بکار می رود که در ادامه آموزش برنامه نویسی بطور مفصل مورد بررسی قرار می گیرد. Main نامی برای تابع اصلی است که تغییر نمی کند و () علامتی است که در ادامه هر تابعی قرار می گیرد که توابع نیز مفصلا در ادامه مورد بحث قرار می گیرند و اطلاعات فوق جنبه آشنایی با آنها را دارد.

}

آکولاد باز در واقع شروع یک بلوک از دستورات را تعریف می کند که در این برنامه بدنه تابع اصلی (main) را در بر می گیرد و با علامت

{

یا آکولاد بسته پایان بلوک را تعیین می کنیم.

cout << "Hello world" ;

تابع cout >> در تابع سرآیند iostream در زبان C++ قرار دارد و موجب ارسال اطلاعات به خروجی و چاپ و نمایش آن بر روی مانیتور کاربر می شود. با نوشتن این دستور عبارت Hello world! برروی صفحه نمایش پس از کامپایل بدون خطای برنامه به نمایش در می آید. از علامت " " برای متغیرهای رشته ای که در اصطلاح string گفته می شوند استفاده می شود. از علامت ; نیز در انتهای هر دستور در C++ استفاده می گردد تا بوسیله آن پایان آن دستور را به پردازشگر اعلام نمود.

return 0 ;

این عبارت مقدرا صفر را به تابع در برگیرنده خود که در این مثال تابع اصلی است برمی گرداند که این مورد در مبحث توابع و انواع بازگشتی آن توضیح داده خواهد شد.

namespace

باید بگم که فضاهای نام هم در ساختار C++ نقش اساسی دارند. این فضاها مجموعه دیگری از کتابخانه های C++ می باشند که در استفاده از بعضی عناصر مانند رشته ها و ... کمک شایانی به کاربران می کنند.

فضا های نام با استفاده از الگوی زیر قابل استفاده اند و بعد از فایلهای کتابخانه ای include در برنامه قرار می گیرند که در بخش انواع یک نمونه از اونا رو استفاده مکنیم.

// using namespace std
#include 
using namespace std;
int main()
{
   string st = "Hello world!" ;
   cout << st ;
   return 0 ;
}                                     

کد بالا را میشود به شکل دیگری هم نوشت که در اینصورت عبارت به تغییر می کنه و using حذف شده و بجاش از عبارت استفاده می کنیم به صورت زیر :

// using namespace std
#include 
#include 
int main()
{
   string st = "Hello world!" ;
   cout << st ;
   return 0 ;
}                                     

ذکر این مطلب لازم است که متاسفانه فایل سرآیند string در محیط Borland C++ کار نمی کند .

برخی از ویژگیهای زبان C++ :

• انعطاف پذیری و غنای بالا
• زبان برنامه نویسی سیستم است و با آن می توان برنامه های سیستمی را نوشت، بدین معنی که مستقیما می تواند با سخت افزار و نرم افزار ارتباط برقرار نماید.
• زبان شی گراست
• Case sevsitive است ، یعنی نسبت به کوچکی و بزرگی حروف حساس بوده وبین این دو تمایز قائل است. توصیه می شود که برنامه ها را با حروف کوچک بنویسید. While برابر نیست با WHILE

برخی از ویژگیهای دستورات C++

• هر دستور باید به ; ختم شود.
• حداکثر طول یک دستور،255 کاراکتر است.
• هر دستور می تواند در یک و یا چند سطر نوشته شود.
• در هر سطر می توان چندین دستور را نوشت.( این کار توصیه نمی شود. )
• توضیحات می توانند بین */ و /* در چندین سطر و یا بعد از // و در فقط یک سطر نوشته شوند.

کلمات کلیدی در C++

auto        double      int         struct
break       else        long        switch
case        enum        register    typedef
char        extern      return      union
const       float       short       unsigned
continue    for         signed      void
default     goto        sizeof      volatile
do          if          static      while

p>این کلمات، کلمات کلیدی هستند و کامپایلر فقط این کلمات را می شناسد و هرآنچه غیر از کلمات کلیدی در برنامه C++ نوشته شود باید برای کامپایلر درست تعریف شود. در این بین توابعی برای گرفتن اطلاعات و یا چاپ اطلاعات و چیزهای دیگری وجود دارد که برای استفاده از آنها باید از فایل سرآیند مربوطه استفاده نماییم که از قبل نوشته شده اند مثل توابع cin, cout که توابع ورودی خروجی هستند که در فایل سرآیند iostream وجودارند و همچنین تابع getch که برای زدن یک کلید از صفحه کلید است و در فایل سرآیند conio قرار دارد .

int  count ;

اسامی غیر مجاز             اسامی مجاز
-------------------------------------
  count3                   3count
  count                    .count
  co_unt                   co.unt

int  x = 4;     // initial value = 4
char  char1 = a , char2 = char3 = y;    // initial values = a and y
bool  b = true;     // initial value = true                                     

int  y;
y = 12;     // initial value = 12

float float_1 (2);     // initial value = 2                

float a, b;
cin >> a >> b;

ثوابت و عملگرها در C++ - (Constants)

ثوابت مقادیری در برنامه هستند که مقدارشون در طول برنامه قابل تغییر نیست و اگر که بخوایم مقدار ثوابت رو تغییر بدیم با خطایی از طرف کامپایلر مواجه می شیم.

برای تعریف ثوابت در c++ دو الگو وجود دارد :

• 1. با استفاده از دستور #define

#define    

// For example :
#include 
#define  P  3.14
int main()
{
    cout >> P;
    return  0 ;
}

3.14

به محل استفاده از این دستور دقت کنید که در کجای برنامه مورد استفاده قرار گرفته است (بعد از فایلهای سرآیند) .

نکته ای که باید در اینجا توجه نمود و در مثال بالا هم مشخص بود این است که در پایان دستور #define از ; (سمی کالن) استفاده نمی کنیم.

• 2. با استفاده از کلمه کلیدی const :

const  <مقدار> = <نام ثابت>  <نوع داده>;

// For example :
#include 
int main()
{
    const  float  P = 3.14 ;
    cout >> P;
    return  0 ;
}

3.14

می بینیم که محل این دستور درون خود تابع main هست اما دستور #define در بیرون از تابع main و در بالای برنامه.

عملگر ها (Operators)

برای انجام عملیات بر روی داده ها از عملگرها استفاده می کنیم. عملگرها نمادهایی هستند که عملیاتی مانند جمع،ضرب، کوچکتری و از این قبیل را روی داده ها انجام می دهند که عبارتند از :

• انتساب ( Assignment ) ( = )

از این عملگر برای نسبت دادن یک مقدار به یک داده استفاده می شود .

#include 
int main()
{
    int a, b ;          // a:?,  b:?
    a = 10 ;            // a:10, b:?
    b = 4 ;             // a:10, b:4
    a = b ;             // a:4,  b:4
    b = 7 ;             // a:4,  b:7
    cout >> "a:" ;
    cout >> a ;
    cout>> "b:" ;
    cout >> b ;
    return  0 ;
}

a:4  b:7

نحوه عملکرد این عملگرد به این شکله که مقدار سمت راست تساوی را در سمت چپ قرار میدهد.

• عملگرهای محاسباتی ( Arithmetic Operators ) ( + , - , * , / , % )

پنج عملگر محاسباتی موجود در C++ عبارتند از :

با 4 عملگرد اول آشنا هستید اما آخرین که خوانده می شود ( مـد "با واو تلفظ کنید" ) عملوند سمت چپ را بر عملوند سمت راست تقسیم کرده و باقیمانده آنرا بدست می آورد .

#include 
int main()
{
   int  a = 11;
   int  b = 3;
   int c = a % b;
   cout >> "c:" ;
   cout >> c ;
   return  0 ;
}

c: 2

• عملگرهای ترکیبی ( Compund Operators ) ( =+ , =- , =* , =/ )

در واقع جواب این نوع از عملگرها برابر حاصل عمل عملگر، بر خود عبارت سمت چپ و عبارت سمت راست تساوی است . علت اینگونه نوشتار هم مختصرنویسی است.

عملگرهای ترکیبی دیگری نیز وجود دارند که در ادامه در موردشان بحث می کنیم مثل : => و =<

#include 
int main()
{
   int  a ,b = 3;     // a=?, b=3
   a = b;             // a=3, b=3
   a += 2;            // a=a+2=3+2=5
   cout >> a;
   return  0 ;
}

5

• عملگرهای افزایش کاهش ( Increase , Decrease ) ( ++ , -- )

این عملگرها یک واحد به عملوند خود اضافه می کنند و عمل اونها به اینکه در سمت چپ یا راست عملوند خود قرار بگیرند متفاوت است .

#include 
int main()
{
   int  a = 2, b = 3;        // a=2, b=3
   span class="cbue">a += b++;                 // a+=(b+1) -
a=a+(b+1) ---> a=2+4=6 cout >> "a:"; cout >> a; return  0; }
a:6

اگر عملگر سمت راست یا چپ عملوند خود باشه در هر دو صورت یک واحد به عملوند اضافه می شود . اما تفاوت این دوحالت در عبارات محاسباتی خود را نشان می دهد . عبارات محاسباتی ترکیبی از متغیرها، ثوابت و عملگرها هستند مثل 4*5-5/10 و 6-x/y
int  A , B = 3;        // A=?, B=3
A = ++B;               // A=(++B) ---> A=(B+1) , B=B+1 ---> A=4, B=4                     
                                    
A=4   ,B=4

در مثال بالا چون افزایش قبل B قرار دارد ابتدا یک واحد به B اضافه شده، پس در همینجا B می شود 4 و در پایان مقدار فوق در A قرار می گیرد .
int  A , B = 3;        // A=?, B=3
A = B++;               // A=(B++) ---> A=B, B=B+1 ---> A=3, B=4                     
                                    
A=3   ,B=4

اما در مثال بالا چون افزایش بعد از B قرار دارد اول مقدار B که 3 هست در A ریخته میشود و بعد یک واحد به B اضافه میشود .

عملگرهای رابطه ای و تساوی (Relational and equality operators) ( = = , =! , > , < , =< , => )

از این نوع عملگرها برای مقایسه دو عبارت استفاده میشود که کاربرد اونها بیشتر در عبارات شرطی است که بعدا در موردشون بحث می کنیم . فعلا اینو بدونید که این عملگرها در صورت درست بودن مقایسه، مقدار درستی و در غیر این صورت مقدار نادرستی را برمی گردانند .
int  a = 10 , b = 7;     //a=10, b=7
(a == b) ;               //a=10 and not equal to b so return false
(a >= b) ;               //a=10 greater than b so return false
(a > b) ;                //a=10 greater than b so return true

p>عملگرهای دیگه ای هم وجود دارند که در آینده و با برخورد به اونها در موردشون صحبت می کنیم تا مبحث کسل کننده و طولانی نشود .<!-- pagebreak
Basic input/output - I/O - دستورات ورودی خروجی در برنامه نویسی C++
هدف از ساخت کامپیوتر و ایجاد برنامه نویسی دادن اطلاعات به ماشین و دریافت جواب بوده که به این روال، جریان ورودی خروجی گفته میشود . برای استفاده از این جریانات ما حداقل به 2 فایل کتابخانه ای در C++ نیاز داریم و دستوراتی برای استفاده از این کتابخانه ها که با ارائه یک مثال، استفاده از این دستورات را نشان می دهم .





1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
 

#include 
#include 
int main()
{
    int a;            //a=?
    cin >> a;         //a=value of user input
    cout << "a:";     //Prints a: on screen
    cout << a;        //Prints value of a
    getch();    
    return 0;
}





a:120
برای استفاده از کلمات کلیدی cin و cout لازمه که از کتابخانه iostream.h در برنامه خود استفاده کنیم.
دستور cout باعث چاپ اطلاعات در مانیتور می شود به این صورت که اگر بعد از این دستور، عبارت مورد نظر رو تو " " قرار بدیم عینا همون عبارت تو مانیتور نشان داده می شود و معمولا جایی که کاربر قصد نشان دادن عین یک عبارت را در خروجی دارد مورد استفاده قرار می کیرد و اگه بخواهیم مقدار یک متغیر یا ثابتی را نمایش بدهیم باید نام را نوشته و از " " استفاده نکنیم .
دستور cin باعث می شود که از کاربر یا برنامه دیگه ای یک مقدار یا متنی را بگیریم . در واقع کامپایلر با رسیدن به این دستور منتظر ورود اطلاعات از طرف کاربر شده تا زمانی که کاربر Enter را فشار بده و مقدار ورودی کاربر را در متغیری که در جلوش اعلان شده بریزه و همونطور که قبلا اشاره شد موجب مقدار دهی به متغیر مربوطه میشود .
در برنامه بالا تابعی بنام getch() هست که برای استفاده از اون باید از کتابخانه conio.h استفاده کنیم که باعث میشود بعد از اجرای برنامه و رسیدن کامپایلر به این خط، برنامه متوقف شده و منتظر این باشه که کاربر یک کلید از کیبورد را فشار دهد . با این دستور می توانیم خروجی برنامه را ببینیم چون اگر این تابع نباشد در کسری از ثانیه برنامه اجرا و بلافاصله بسته میشود و دیگر ما قادر به دیدن خروجی نخواهیم بود . ( امتحان کنید! )
در مثال بالا فرض بر اینه که کاربر مقدار 120 را وارد کرده است.
گاهی اوقات لازمه که ما چند مقدار را با استفاده از دستور cin به برنامه بدهیم، در اینصورت به ازاء هر مقدار از یک << استفاده می کنیم و همینطور برای دستور cout ازیک >> .
int a, b;            //a=?, b=?
cin >> a >> b;
cout << a << b;                        

همونطور که در برنامه های قبلی دیدیم با نوشتن چند دستور چاپ، تمامی اطلاعات در یک خط نوشته شد . در خروجی برای اینکه از خط کنونی به خط بعدی برویم به یکی از صورتهای زیر عمل می کنیم :
cout << a << endl;
عبارت endl به کامپایلر پایان خط جاری را نشان می دهد و در صورت وجود خروجی دیگه ای در برنامه، نمایش خروجی را از خط بعدی ادامه میدهد .
cout << a << "
";
عبارت نیز مثل endl خروجی را به خط بعدی هدایت می کند .





1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
 

#include 
#include 
int main()
{
    int a, b;                                    //a=?,b=?
    cout << "Please inter value of a:";
    cin >> a;                                    //a=value of user input
    cout << "Please inter value of b:";
    cin >> b;                                    //b=value of user input
    cout << "a:" << a << "
";                   //Prints a:(value of a) on screen and go to next line
    cout << "b:" << b;                           //Prints b:(value of a) on screen
    return 0;
}





Please inter value of a:
Please inter value of b:
a:120
b:87
باید بگم فرض بر این است که مقادیر 120 و 87 توسط کاربر وارد شده است . نکته ای که اینجا قابل توجه است اینه که دستور cin خودش باعث میشود که کامپایلر با گرفتن مقدار بطور خودکار به خط بعدی برود و دیگه اینجا نیازی به قید یا endl نیست .
p><!-- pagebreak
عبارات محاسباتی و تقدم عملگرها در برنامه نویسی C++ (Precedence of operators) :
همانطور که قبلا اشاره شد عبارات محاسباتی شامل عملیات یک یا چند عملگر بر روی یک یا چند عملوند هستند. لذا به مبحث تقدم عملگرها در برنامه نویسی C++ می پردازیم تا بدانیم که در برخورد با یک عبارت محاسباتی طولانی به چه صورت باید رفتار کنیم.
a = b+10*(9%4);
a = b+10*9%4;                                     

در بالا دو عبارت محاسباتی شبیه به هم اما با ساختاری متفاوت را مشاهده می کنیم. این دو عبارت جوابی متفاوت نسبت به یکدیگر دارند و تنها دلیل این تفاوت وجود یا عدم وجود پرانتز در هر کدام از این دو می باشد.
بطور کلی در عبارات محاسباتی قوانینی وجود دارد که اولویت عملگری را بر سایر عملگرها مشخص می کند. یعنی در برخورد با یک عبارت محاسباتی، عملگرهای با تقدم بالاتر، زودتر محاسبه شده تا به آخرین عملگر در عبارت برسیم.
جدول زیر تقدم عملگرها را با اولویت از بالا به پایین به ما نمایش میدهد.



1
()


2
! ~ ++ -- sizeof


3
* / %


4
+ -


5
<< >>


6
< <= > >=


7
== !=


8
&


9
^


10
|


11
&&


12
||


13
?


14
= += -= *= /= %=


15
,



همینطور که در جدول بالا مشخص شد بالاترین تقدم عملگرها را پرانتز و پایین ترین تقدم را کاما دارا می باشند.
در جدول بالا ردیف هایی با چند عملگر وجود دارند. این بدین معنی است که از تقدم یکسانی برابر هستند، بنابر این اگر در عبارات محاسباتی به چند عملگر با تقدم یکسان برخورد کردیم تقدم بالاتر به عملگری میرسد که در سمت چپ دیگر عملگرها قرار دارد.
 برای درک مطلب به بررسی مثالی می پردازیم :
a = 20-3*4+19%(3*(2+1));

20-3*4+19%(3*3)

ابتدا عبارت داخل پرانتز به دلیل بالاترین تقدم بررسی می شود. اینجا ما دو پرانتز تودرتو داریم پس از پرانتز داخلی شروع می کنیم.
20-3*4+19%9

با محاسبه مقدار اولین پرانتز، دوباره عبارت داخل آنرا بدلیل وجود پرانتز دوم و تقدم آن نسبت به دیگر عملگرها محاسبه می کنیم.
20-12+19%9

حالا از بین عملگرهای موجود * و % از تقدم بالاتری برخوردارند. بدلیل یکسان بودن تقدم این دو از چپ شروع کرده و با رسیدن به هر کدام از این دو عملگر مقدار عبارت را محاسبه میکنیم که در این مثال ابتدا * محاسبه می شود.
20-12+1

سپس نوبت به % میرسد.
8+1

اکنون عملگرهای + و – در عبارت باقی می مانند که بدلیل یکسانی تقدم اولین عملگر از چپ یعنی – ابتدا محاسبه می گردد.
9

و در پایان عملگر + محاسبه شده که در نهایت به جواب 9 می رسیم.
p><!-- pagebreak
ساختارهای کنترلی در برنامه نویسی C++ (Control Structures)
بطور کلی، در هر برنامه نویسی اجرای دستورات از اولین سطر شروع شده و به ترتیب تا آخرین سطر ادامه میابد.
اما گاهی وقتها لازم است که یک دستور چندین بار تکرار شود و یا اینکه تحت شرایط خاصی اجرا گردد و یا از اجرای آن جلوگیری شود.
ساختارهای کنترلی به برنامه نویس این اجازه را می دهند که بر روی دستورات کنترل داشته باشد و آنها را تکرار، اجرا و متوقف سازد. در این فصل به بررسی این ساختارها می پردازیم که به دو دسته تقسیم می شوند :

ساختارهای کنترل
ساختارهای تصمیم

 ساختارهای کنترل :

for
while

در برنامه نویسی C++ از ساختار حلقه for برای تکرار یک سری از دستورات استفاده می شود و شکل کلی ایجاد حلقه تکرار بصورت زیر است :
for( مقدار اولیه حلقه ; شرط حلقه ; گام حرکت )
{
    Line Command 1;
    Line Command 2;
    Line Command n;
}


مثال) با استفاده از حلقه تکرار for کدی بنویسید که اعداد 1 تا 10 را چاپ کند.





1
2
3
4
 

for ( int i = 1; i <= 10; i++ )
{
    cout << i << " ";
}






1 2 3 4 5 6 7 8 9 10                                   

در کد بالا متغیر i از نوع int تعریف شده و شرط خاتمه حلقه for تا زمانی است که i کوچکتر یا مساوی 10 باشد. گام حرکت حلقه یک است و با هر بار تکرار حلقه یک واحد به متغیر اضافه خواهد شد. متغیر i در پایان حلقه و با خروج از آن یک واحد اضافه خواهد شد. زمانیکه i برابر با 11 می شود برنامه با رسیدن به شرط حلقه و عدم برقرار بودن شرط، از حلقه خارج می شود. برای چاپ اعداد باید در درون خود حلقه، دستور خروجی را نوشت.
در برنامه نویسی، برای تست دستورات روشی به نام Trace وجود دارد که در این مورد از دستورات بسیار مفید است:




عملیات
i<=10
i


چاپ 1
yes
1


چاپ 2
yes
2


چاپ 3
yes
3


چاپ 4
yes
4


چاپ 5
yes
5


چاپ 6
yes
6


چاپ 7
yes
7


چاپ 8
yes
8


چاپ 9
yes
9


چاپ 10
yes
10


خروج از حلقه
no
11




شما با ترسیم چنین جدولی بر روی کاغذ و ردگیری گام به گام حلقه قادر به نوشتن حلقه های پیچیده تر در C++ خواهید بود، با کمی تمرین به راحتی به این مهم خواهید رسید.
مثال) با استفاده از حلقه تکرار for کدی بنویسید که در آن کاربر جمله ای را وارد کرده و در انتهای جمله Enter را فشار دهد و برنامه تعداد حروف جمله را نمایش دهد:





1
2
3
4
5
 

int  count;
cout << "Enter a statement with enter in end:" << endl;
for ( count = 0; cin.get()!=
 ; count++ );
cout << "Lenght of statement is: " << count;
getch();






Enter a statement with enter in end:
I like C++ programming!
Lenght of statement is: 23                                 

 در برنامه بالا چند نکته مهم وجود دارد که به بررسی آنها می پردازیم:
الف) به شرط حلقه توجه کنید. تابع  cin.get()  برای تشخیص ورود Enter بکار می رود. تابع دانه دانه حروف ورودی را بررسی می کند و به محض Enter کردن کاربر از حلقه خارج می شود.
شرط حلقه به این معنی است که : تا زمانیکه حرف وارد شده کاربر مخالف  Enter ( )  است حلقه را ادامه بده و به count هر بار یک واحد اضافه کن.
ب) برای حلقه هیچ بلوکی از دستورات وجود ندارد و در انتهای آن هم از سمی کالن استفاده کردیم. در واقع با اینکار ما فقط خواستیم که تعداد حروف جمله را شمارش کنیم.
 حلقه های تودرتو
گاهی اوقات لازم است که در یک حلقه، یک یا چند حلقه دیگر هم استفاده نمود.
معروفترین مثال برنامه نویسی در مورد حلقه های تودرتو، نمایش جدول ضرب اعداد است:





1
2
3
4
5
6
7
8
 

int  i,j;

for ( i = 0; i<=10 ; i++ )
{
    for ( j = 0; j<=10 ; j++ )
        cout <<  i*j  << "	";
    cout << endl;
}






1   2   3   4   5   6   7   8   9   10                          
2   4   6   8   10  12  14  16  18  20
3   6   9   12  15  18  21  24  27  30
4   8   12  16  20  24  28  32  36  40
5   10  15  20  25  30  35  40  45  50
6   12  18  24  30  36  42  48  54  60
7   14  21  28  35  42  49  56  63  70
8   16  24  32  40  48  56  64  72  80
9   18  27  36  45  54  63  72  81  90
10  20  30  40  50  60  70  80  90  100

در ابتدا، برنامه وارد حلقه اول شده و شرط را بررسی می کند و با درستی آن به اجرای دستورات حلقه می پردازد. اینجا برای حلقه آکولاد وجود دارد پس تمامی دستورات درون بلوک به ترتیب اجرا می شوند.
سطر بعدی هم یک حلقه است یعنی حلقه جاری به ازای تعداد تکرار حلقه اول باید تکرار شود و در هر تکرار از حلقه بالا به تعداد تکرار خود نیز تکرار می شود، شرط آن بررسی شده و با درستی شرط به انجام دستورات حلقه می پردازد. به دلیل عدم وجود آکولاد برای این حلقه، تنها سطر بعدی دستور حلقه داخلی است و تا نقیض شدن شرط حلقه آن سطر اجرا می شود. در این مثال 10 بار حلقه درونی تکرار می شود و با هر بار تکرار فاصله ای بعد از نمایش عدد مورد نظر هم قرار می دهد.
سپس برنامه با اجرای دستور بعدی به خط جدید می رود. از حلقه اول 9 بار تکرار دیگر مانده، پس این رویه تکرار شده تا برنامه کامل گردد. در آخر وقتی i برابر با 11 می شود از حلقه بیرونی خارج شده و برنامه به پایان می رسد.
 مثال مهم) قصد داریم با استفاده از حلقه های تکرار تودرتو شکل زیر را ایجاد نماییم :
*****
****
***
**
*

روش کلی کار به این صورت است که به ازای تعداد سطرها به یک حلقه تکرار for بیرونی و به ازای تعداد ستونها به یک حلقه for درونی نیاز داریم. چون از ابتدا به انتها از تعداد ستاره ها کم می شود پس باید حلقه های خود را کاهشی بنویسیم :





1
2
3
4
5
6
 

for ( int i = 5; i>0 ; i-- )
{
    for ( int j = i; j>0 ; j-- )
        cout << "*";
    cout << "
";
}






با شروع حلقه for اول، برنامه وارد بلوکی می شود که دارای حلقه for دیگری است و دو دستور cout، که اولین دستور مربوط به حلقه درونی است و دومی مربوط به حلقه بیرونی.
متغیر i از 5 شروع شده با هر بار اجرای حلقه یک واحد کاهش میابد. به این دلیل متغیر j را برابر با متغیر i گرفته ایم چون با کاهش i آنهم باید کاهش یابد یعنی در هر بار چرخش حلقه بیرونی (هر سطر ).
در ابتدا i برابر با 5 است و شرط حلقه هم درست است پس وارد دستورات حلقه for بیرونی می شود و به حلقه for درونی برخورد می کند که j برابر با i یعنی 5 است و شرطش هم درست است پس 5 بار ستاره چاپ می کند و با نقیض شدن شرط حلقه (وقتی که j برابر صفر می شود ) از حلقه درونی خارج می شود و ادامه دستورات حلقه for بیرونی را انجام میدهد یعنی یک سطر پایین می رود .
این بار یک واحد از i کم شده و برابر با 4 می شود که باز هم شرط حلقه بیرونی درست است و دستورات آنرا دوباره اجرا می کند. در درون حلقه for درونی j برابر با i یعنی 4 شده و شرطش هم درست است پس اینبار چهار ستاره چاپ می کند و به همان ترتیب قبل دستورات ادامه میابد تا شکل بالا حاصل می شود .
 مثال) می خواهیم شکل زیر را با استفاده از دستور حلقه تکرار for تودرتو در برنامه نویسی C++ رسم نماییم :
      *
     ***
    *****
   *******
  *********
 ***********
*************
 ***********
  *********
   *******
    *****
     ***
      *
برای رسم این شکل ما ابتدا شکل را به 2 قسمت تقسیم کرده و برای رسم هر قسمت از دستور حلقه تکرار for تودرتو استفاده می کنیم :





1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
 

for ( int i = 6; i>0 ; i-- )
{
    for ( int j = i; j>0 ; j-- )
        cout << " ";

    for ( j = i; jcout << "*";

    for ( j = i; j<=6 ; j++ )
        cout << "*";

    for ( int j = i; j>0 ; j-- )
        cout << " ";

    cout << "
";
}

for ( i = 6; i>=0 ; i-- )
{
    for ( j = i; jcout << " ";

    for ( j = i; j>0 ; j-- )
        cout << "*";

    for ( j = i; j>=0 ; j-- )
        cout << "*";

    for ( int j = i; jcout << " ";

     cout << "
";
}






p>عزیزان اگر کمی دقت کنید و با حوصله کد بالا را بررسی نمایید حتما مطلب را یاد گرفته و با کمی تمرین براحتی می توانند در C++ دستورات حلقه تکرار for تو در توی پیچیده را براحتی حل نمایید .<!-- pagebreak
ساختارهای کنترلی - حلقه while - بخش دوم
در این فصل از آموزش برنامه نویسی C++ قصد داریم به بررسی ساختار حلقه while() بپردازیم که وظیفه ای شبیه به حلقه  for()  را برعهده دارد.
while ( عبارت شرطی )  
{
    Line Command 1;
    Line Command 2;
    Line Command n;
}

از این ساختار برای ایجاد حلقه های تکرار استفاده می شود و تا زمانیکه عبارت شرطی داخل پرانتز while() درست باشد دستورات مربوطه اجرا خواهند شد و به محض نادرستی شرط، کنترل دستورات از حلقه خارج خواهد شد.





1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
 

int n;

cout << "Enter the starting number that bigger than zero : " ;
cin >> n ;

while ( n > 0 )  
{
    cout << n << ", " ;
}

cout << "Fire! 
" ;






Enter the starting number that bigger than zero : 8
8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1, Fire!                                   

کد برنامه نویسی بالا، عددی را از کاربر گرفته و با استفاده از حلقه while شمارش معکوس آنرا در خروجی نمایش می دهد.
در برنامه C++ بالا، اگر عدد صفر یا کمتر از آنرا وارد کنیم شرط حلقه while نادرست بوده و دستورات درون حلقه اجرا نخواهد شد و فقط عبارت Fire! چاپ می شود.
شکل دیگری از این دستور وجود دارد که شبیه به while() بوده و به آن حلقه do while گفته می شود، با این تفاوت که اگر شرط درون آن نادرست باشد دستورات درون حلقه حداقل یکبار اجرا می شوند و اگر شرط درست باشد، حلقه تا زمان نادرستی شرط ادامه خواهد یافت و ساختار آن بدینگونه است :
do 
{
    Line Command 1;
    Line Command 2;
    Line Command n;
}
while ( عبارت شرطی )  
{
    Line Command 1;
    Line Command 2;
    Line Command n;
}

در ساختار do while() ابتدا دستورات do اجرا شده و بعد شرط درون while() بررسی می شود و در صورت درستی شرط، اجرای دستورات do ادامه پیدا خواهد کرد.
نکته ) دوستان توجه داشته باشند که اگر دستورات مربوط به for, while, do, …  فقط یک دستور باشد نیازی به قرار دادن دستور درون آکولاد نیست و تکرار فقط بر روی تنها سطر دستور ادامه خواهد داشت و تا زمانیکه شرط برقرار باشد فقط و فقط آن سطر تکرار و اجرا می شود و تا زمان پایان به خط بعدی نخواهد رفت اما اگر دستورات بیش از یکی باشد لازم است که آنها را در آکولاد قرار دهیم و این قانون کلی در برنامه نویسی است.





1
2
3
4
5
6
7
8
 

int n;

do
{
    cout << "Enter number (0 to end): " ;
    cin >> n ;
    cout << "You entered: " << n << "
" ;
} while ( n != 0 )






Enter number (0 to end): 1298
You entered: 1298                                
Enter number (0 to end): 35
You entered: 35   
Enter number (0 to end): 0
You entered: 0   

اگر عدد ورودی در کد بالا در ابتدا صفر باشد دستورات یکبار اجرا می شود.
p><!-- pagebreak
ساختارهای تصمیم در برنامه نویسی C++
در برنامه هرگاه بخواهیم در شرایط ویژه ای برخی از دستورات اجرا شوند و برخی دیگر اجرا نشوند از ساختارهای تصمیم استفاده می کنیم.

ساختار if :

با استفاده از ساختار if، شرطی را کنترل می کنیم. اگ